ANTONI FRĄCZEK Z BUKOWEJ – ŁYŻKI DREWNIANE I WRZECIONA TKACKIE
Przed 1939 r. do najbardziej rozpowszechnionych zajęć pozarolniczych w Bukowej należały te związane z obróbką drewna, m.in. umiejętność wykonywania drewnianych łyżek. Wyrobem łyżek zajmowały się całe rodziny, ponieważ umiejętność przekazywana była z pokolenia na pokolenie. Obecnie wytwarzanie drewnianych łyżek, wykonywanych techniką „dłubania”, należy do zanikających rzemiosł ludowych. W Bukowej tradycje łyżkarskie przetrwały dzięki Antoniemu Frączkowi.
Antoni Frączek ur. w 1923 r. wyrobem łyżek i wrzecion tkackich zajmuje się od 1980 r. Wcześniej łyżkarstwem trudnił się jego ojciec, Franciszek Frączek, i to od niego Antoni nauczył się ich wykonywania. Łyżki wyrabia z drewna brzozowego, olchowego i osikowego, rzadko używa drewna gruszy ze względu na twardość materiału i wynikające stąd trudności w jego obróbce. Jednak te wykonywane z gruszy są najbardziej estetyczne i trwałe (dawniej zamawiane były głównie z okazji większych uroczystości rodzinnych, np. na wesela).
Drzewa na łyżki wycina późną jesienią lub zimą. Wybiera okazy zdrowe o średnicy pnia 25-30 cm. Ścina je piłą poprzeczną na wysokości ok. 1m. od ziemi. Drewno na łyżki nie powinno mieć sęków i zaraz po ścięciu, w stanie surowym poddawane jest obróbce – jest łupane i okorowane. Pnie na łyżki tnie na klocki o długości 50 cm, tak aby z każdego wyszły 4 łyżki. W zależności od przeznaczenia drewna: na łyżki lub na wrzeciona, stosuje przyjęty schemat podziału pnia wzdłuż jego słoi. Klocek rozłupuje przy użyciu siekiery pobijanej drewnianym młotkiem na szczapy, o przekroju trójkątnym, tzw. „trójkąty” na łyżki, o przekroju kwadratowym, tzw. „kwadraty” na wrzeciona. Uzyskane szczapy „ciesze ” dalej siekierą, nadając im wstępny kształt łyżki, aż do uzyskania zarysu czerpaka i trzonka. Tak powstały półprodukt łyżki mocuje na kobylicy i dłutem o łukowatym ostrzu „wybija” wnętrze czerpaka, tzw. „hapy”. Po wybiciu kilkunastu łyżek suszy się je przez 4 dni w domu przy piecu. Dobrze wysuszoną łyżkę poddaje dalszej obróbce na kobylicy, wygładzając środek czerpaka „strużykiem” (narzędzie kowalskiej roboty, którego półkoliście wygięte ostrze dostosowane jest do wielkości czerpaka łyżki). Trzonek łyżki obrabia przy pomocy ośnika o lekko wygiętym ostrzu. Pozostałe nierówności na łyżce usuwa nożykiem o krótkim ostrzu.
Antoni Frączek może wykonać dziennie około 12 łyżek, pracując głównie jesienią i zimą. Wyrabia trzy rodzaje łyżek: małe służące do jedzenia (dł.22 cm), „warzochy” do mieszania potraw (dł. 33-43 cm) oraz łyżki cedzakowe (dł. 38-42 cm). Wykonuje też drewniane widelce i łopatki.
